بررسی جرم توهین به مقدسات از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

در مقاله پیش رو به بررسی بزه و جرم توهین به مقدسات می‌پردازیم و مجازات آن را بیان و بررسی می‌­نماییم.

توهین از جمله جرایم علیه حیثیت و اعتبار معنوی تلقی می‌شود. در خصوص توهین به مقدسات نیز به دلیل ارزش باورهای مذهبی و اعتقادی که اشخاص احترام خاصی برای آن‌ها قائل می‌باشند، اهمیت چندانی می‌­یابد. در کشور ما نیز به دلیل نقش باور‌های مذهبی و اعتقادی در پایه و اساس نظام‌کشور و اهمیت عقاید و ارزش‌­های دینی، قانونگذار کیفری نیز با تأسی از اصل‌دوم قانون اساسی که بیانگر ارزش و اهمیت مقدسات در نظام اسلامی است، توجه ویژه‌ای به مقدسات مبذول داشته و اقدام به پیش‌بینی و جرم‌انگاری توهین به این اصول و باور‌ها نموده‌است.

جرم اهانت به مقدسات

جرم اهانت به مقدسات در قانون مجازات اسلامی تبیین شده است . در ماده 513 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی به این جرم پرداخته شده است و آمده است که هرکس به افراد زیر توهین کند در صورتی که مشمول جرم ساب النبی نشود ، مرتکب جرم اهانت به مقدسات شده است . این مقدسات شامل :

-مقدسات اسلام

-هر یک از انبیا

-هر یک از ائمه

-حضرت صدیقه طاهره ، هستند.

بنابراین در صورتی که هر کس اهانت و توهینی به مقدسات نمایند ، طبق قانون مجرم است و باید مجازات شود . البته نوع مجازاتی که برای اهانت به مقدسات در نظر گرفته شده است با توهین به دیگران متفاوت است

اهانت به مقدسات

تعریف جرم توهین به مقدسات

 توهین در لغت برگرفته از ریشه «وهن» به معنی سست‌کردن آمده‌است. در اصطلاح نیز هر فعل یا رفتاری که به هر نحو موجب وهن یا سست‌کردن و تضعیف و تحقیر شخصیت افراد گردد در قالب جرم توهین قابل مجازات می‌باشد. علاوه بر الفاظ توهین‌آمیز برخی اعمال و رفتار نیز می‌تواند واجد عنوان توهین بوده و قابل مجازات باشد.

منظور از مقدسات نیز علاوه بر انبیاء، ائمه و حضرت فاطمه (س) کلیه اشخاص و اماکنی است که از لحاظ موازین دین اسلام مقدس بوده و قابل احترام تلقی می‌شوند مانند قرآن‌کریم، کعبه، مزار ائمه و حتی کلیه شخصیت‌های مورد احترام سایر مذاهب مثل حضرت مریم (س) که از نظر شرع مقدس اسلام نیز واجب‌التعظیم هستند.

عنصر مادی جرم توهین به مقدسات

 منظور از عنصر مادی یا همان فعل مجرمانه، یا رفتار فیزیکی و اوضاع و احوال تشکیل‌دهنده جرم در خصوص توهین به مقدسات عبارت است از هرگونه عملی اعم از گفتار، رفتار یا نوشتاری که موجب هتک‌حرمت و شخصیت افراد گردد.

همچنین ضروری است توهین متوجه فرد یا افراد مشخصی باشد. در خصوص توهین به مقدسات نیز فرد مجرم، با گفتار و رفتار خود موجب هتک‌حرمت انبیاء ، ائمه می‌گردد. همانطور که گفتیم اهانت و توهین علاوه بر گفتار، از طریق فعل و نوشتار هم محقق می‌شود. برای مثال فردی اماکن مقدس و شریف را به قصد اهانت با زباله آلوده سازد یا در هنگام مراسم عزاداری‌های مذهبی اقدام به شادی و هلهله نماید مرتکب توهین به مقدسات گردیده‌است.

عنصر روانی جرم توهین به مقدسات

عنصر روانی یا همان قصد و نیت مجرمانه که از آن به سوءنیت تعبیر می‌شود، عبارت است از علم و آگاهی مرتکب به موهن بودن رفتارش و قصد عمد او در اتکاب فعل مجرمانه اما اثبات قصد و نیت خاصی مانند قصد جریحه‌دار کردن احساسات عمومی نسبت به مبانی مذهبی یا بر هم زدن نظم عمومی و غیره ضروری نمی‌­باشد.

 لازم به ذکر است در خصوص بزه توهین سوءنیت مفروض انگاشته‌شده و فرد متهم اگر خلاف آن را ادعا کند، وظیفه دارد آن را اثبات نماید. در خصوص توهین به مقدسات نیز به همین ترتیب علم و آگاهی مرتکب و سوءنیت او به عمل مجرمانه و اهانت به مقدسات مفروض انگاشته می‌­شود.

مجازات اهانت به مقدسات

در ماده 513 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مجازات توهین به مقدسات نیز آمده است . در این ماده گفته شده است که هر کس به افراد فوق الذکر اهانت نماید ، در صورتی که مشمول جرم ساب النبی شود ، مجازات او اعدام خواهد بود ، در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد .
البته با توجه به اینکه این جرم از جرائم تعزیری است ، قاضی می تواند در صورت وجود شرایط تخفیف در مجازات ، مجازات را کاهش با تغییر دهد .

عنصر قانونی و مجازات اهانت به مقدسات

عنصر قانونی که نمایانگر اصل قانونی جرایم و مجازات‌هاست اشاره دارد به پیش‌بینی مجازات برای عملی از دیدگاه قانونگذار و به اصطلاح جرم‌انگاری عمل توسط قانونگذار. مقنن در ماده 513 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات اقدام به پیش بینی مجازات برای توهین به مقدسات اسلام یا هریک از انبیاء عظام یا ائمه و حضرت‌فاطمه (س) نموده است و مجازات حبس از یک تا پنج‌سال در نظر گرفته است. در خصوص عبارت «انبیاء عظام» به کار رفته در ماده لازم به‌ذکر است؛ منظور از آن تنها پیامبران بزرگ یا اولوالعزم نمی‌باشد، بلکه توهین به هریک از شخصیت‌هایی که از لحاظ اعتقادات اسلامی جزء پیامبران شناخته‌شده الهی باشند نیز مشمول این ماده قرار گرفته و واژه عظام به جهت تعظیم و بزرگداشت مقام پیامبران در ماده به کار رفته‌است.

البته از متن ماده 513 قانون تعزیرات چنین برداشت می‌شود که حمایت قانونگذار از پیروان ادیان دیگر به دو مورد محدود شده است: اولاً حمایت از پیامبر آنان به شرط آن که پیامبر از دیدگاه شرع اسلام نیز جزء پیامبران‌الهی باشد و دوم مقدساتی که جزء مقدسات اسلامی محسوب گردد و با این تفسیر در حقیقت توهین به مقدسات سایر ادیان مجازاتی به دنبال نخواهد داشت مگر آن که آن مقدسات جزء مقدسات اسلامی محسوب شوند.

نکات مهم در خصوص اهانت به دین و مقدسات

• طبق ماده 602 قانون مجازات اسلامی، هرکس به پیامبر اکرم(ص) و یا هر یک از پیامبران دشنام دهد یا قذف (نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر) کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می شود.
• قذف هر یک از ائمه معصومین(ع) و یا حضرت فاطمه زهرا (س) یا دشنام به ایشان در حکم سب نبی است.
• هرگاه کسی از زبان شخصی دیگر اهانت به پیامبران را بشنود، کشتن بر او واجب است و نیازی به اذن امام و رهبر شرعی نیست.
• اگر متهم به سب ادعا کند که گفته های وی از روی اکراه، غفلت، سهوا، در مستی، بدون توجه به معنی کلمات و نقل قول بوده است عمل او مشمول ساب النبی نمی شود و مجازات وی 74 ضربه شلاق است.
  اهانت به مقدسات از دید فقهی و اسلامی
• آیه 108 سوره انعام: وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ (ای مسلمانان، به آنانی که به خدا اعتقاد ندارند و مردم را به غیر خدا فرا می‌خوانند هرگز توهین نکنید و این سبب می‌شود آنان هم به اعتقادات شما و تقدسات شما توهین بکنند در صورتی‌که اعتقاد و مقدسات هر فرد و گروهی محترم و مقدس برای پیروانشان قرار دادیم.)
• حکم اهانت به مقدسات دیگر مذاهب از دید رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای
  هر گفته و عملی که منجر به بروز اختلاف میان مسلمانان شود و اهانت به مقدسات هر یک از مذاهب اسلامی باشد، خدمت به اردوگاه شرک و کفر است و خیانت به اسلام محسوب شده و شرعا حرام است.
• سخنان خاخام یونس حمامی لاله زار، رهبر مذهبی جامعه کلیمیان ایران، در نشست محکومیت اهانت دولت فرانسه به ساحت پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)

برخی مدعی هستند فرانسه کشور آزادی است و قانون اساسی نیز بر اساس آزادی است، در صورتی که آنها باید از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیاموزند. طبق اصل 13 قانون اساسی ایران، اقلیت های دینی با وجود اینکه جمعیت زیادی ندارند اما آزاد هستند و حق رای دارند و حتی حداقل یک نماینده در مجلس برای دفاع از حقوق خود دارند. این حق بالاتر از آزادی بیانی است که در آن به دیگران توهین می شود.

نتیجه‌گیری

در مقاله حاضر به بررسی بزه توهین به مقدسات‌اسلام بر اساس ماده 513 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات پرداختیم و پس از بررسی مفهوم مقدسات در لغت، آن را از دیدگاه مقنن بررسی نمودیم. در ادامه نیز عناصر سه‌گانه تشکیل‌دهنده این جرم و مجازات آن در قانون را بررسی نمودیم.

کلام‌آخر

 در پایان با عنایت به موارد فوق‌الذکر به همراهان گرامی توصیه می‌گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری عنوان اتهامی مذکور، از همراهی و مشورت وکلای کیفری متخصص بهره گیرند تا به نتیجه مطلوب دست یابند.

سوالات متداول

1- اهانت به مقدسات یعنی چه ؟

2- توهین به چه کسانی توهین به مقدسات است ؟

3- مجازات اهانت به مقدسات چیست ؟