فارسی
جرم قاچاق انسان، یعنی، خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیر مجاز فرد یا افراد از مرزهای کشور، با اجبار و اکراه، تهدید و نیرنگ، سوء استفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوء استفاده از وضعیت دیگری، به قصد فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج. مجازات این جرم، حسب مورد، مواردی چون، حبس و جزای نقدی می باشد.
جرم قاچاق انسان، ازجمله جرایم رایج در سطح دنیا است که با اهدافی نظیر تامین نیروی کار اجباری، استفاده از اعضای بدن افراد یا سوء استفاده جنسی، انجام می گردد و سالانه، افراد بیشماری به واسطه این جرم، جان و کرامت انسانی خود را از دست می دهند.
ازجمله موارد مورد تاکید و مورد توجه در نظام کیفری ایران، امنیت و سلامت شهروندان و حفاظت از جان، مال، آبرو و کرامت انسانی آن ها است و از این رو، قانون گذار، قاچاق انسان را جرم انگاری کرده و برای مرتکبین این جرم، مجازات های قانونی سنگینی را در نظر گرفته است.
با توجه به اهمیت این موضوع و در راستای آگاهی بخشی به افراد، در مقاله حاضر، اینکه قاچاق انسان چیست و انواع آن، چه می باشد، مورد بررسی قرار گرفته
قاچاق انسان چیست؟
بند الف ماده 1 قانون مبارزه با قاچاق انسان، هرگاه فرد یا افرادی، با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوء استفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوء استفاده از وضعیت فرد یا افراد، به قصد فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج، اقدام به خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد، از مرزهای کشور نمایند، جرم قاچاق انسان، تحقق می یابد.
شایان ذکر است، مستفاد از بند ب ماده 1 قانون مبارزه با قاچاق انسان، در صورتی که شخص یا اشخاصی، با مقاصدی چون، فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج، مرتکب اعمالی نظیر تحویل گرفتن یا انتقال دادن یا مخفی نمودن یا فراهم ساختن موجبات اخفاء افراد قاچاق شده گردند نیز جرم قاچاق انسان، محقق می شود.
مستفاد از ماده 2 قانون مبارزه با قاچاق انسان و بند های آن، تشکیل یا اداره دسته یا گروه، عبوردادن (خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت)، حمل یا انتقال مجاز یا غیر مجاز فرد یا افراد به طور سازمان یافته (حتی با رضایت افراد)، با مقاصدی چون، فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج، و عبوردادن (خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت)، حمل یا انتقال غیر مجاز افراد به قصد فحشاء (حتی با رضایت آن ها)، در حکم آن است.
انواع
در تیتر قبلی مقاله، توضیح داده شد که مقصود از قاچاق انسان چیست و چه اعمالی، در حکم قاچاق انسان هستند. در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، انواع قاچاق انسان، مورد بررسی و توضیح، قرار خواهد گرفت. انواع قاچاق انسان، عبارتند از:
قاچاق برای استثمار جنسی (فحشا): در این نوع از انواع قاچاق، هدف قاچاقچی، استفاده از افراد بزه دیده، برای مقاصد جنسی است و قاچاقچی، افراد مورد قاچاق را به مراکز مربوط به خدمات جنسی و نهادهایی از این دست، می فروشد.
قاچاق با هدف برداشت اعضاء و جوارح : در این نوع از انواع قاچاق، قاچاقچی، افراد مورد قاچاق را تحویل مراکز و افرادی می دهد که انسان را تشریح و اعضا و جوارح او را برمی دارند؛ اعضا و جوارح، به افراد نیازمند به عضو، فروخته می شود.
قاچاق با هدف کار اجباری (بردگی، برده داری و روش های مشابه): در این نوع از انواع قاچاق، قاچاقچی، افراد مورد قاچاق را به مراکز و اشخاصی تحویل می دهد که قصد دارند با بیگاری دادن به اشخاص و شکنجه آن ها، به طور رایگان و بدون پرداخت حقوق، نیروی کار مورد نیاز خود را تامین کنند.
قاچاق با هدف ازدواج اجباری: در این نوع از انواع قاچاق، قاچاقچی، افراد مورد قاچاق را به مراکز و اشخاصی تحویل می دهد که در ازای معرفی همسر به دیگری، کسب درآمد می کنند. این نوع از انوع قاچاق، اغلب با سوء استفاده های جنسی نیز، همراه است.
علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص منع کار اجباری در نظام های حقوقی می توانند، مقاله پیشنهادی در لینک زیر را مورد مطالعه قرار دهند. در ادامه، فایل pdf قانون مبارزه با جرم قاچاق انسان، ارائه خواهد شد.
قاچاق انسان در قواعد بین المللی:
در قوانین بین‌المللی به عنوان یکی از جرایم جدی و ناقض حقوق بشر مورد توجه قرار می‌گیرد. برخی از مهمترین موارد و قوانین بین‌المللی مربوط به قاچاق انسان عبارتند از:
پروتکل مربوط به مقابله با قاچاق انسان: این پروتکل که به پروتکل مربوط به کنوانسیون ملل متحد در مورد مقابله با قاچاق انسان می‌پیوندد، تصویب و اجرا شده است و دولت‌ها را به اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با این جرم و حمایت از قربانیان آن تشویق می‌کند.
کنوانسیون ملل متحد مبارزه با جرایم سازمان‌یافته بین‌المللی (UNTOC): این کنوانسیون، قاچاق انسان را به عنوان یکی از جرایمی که توسط گروه‌ها یا سازمان‌های جرمی بین‌المللی انجام می‌شود، تشخیص داده و دولت‌ها را به همکاری بین‌المللی در مقابله با آن تشویق می‌کند.
توافقنامه‌ها و پروتکل‌های دیگر: علاوه بر موارد فوق، توافقات و پروتکل‌های دیگری نیز وجود دارد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به مبارزه با قاچاق انسان می‌پردازند، از جمله توافقات مربوط به حقوق کودکان و حقوق زنان.
این قوانین و توافقات هدف خود را در جلوگیری از این جرم، تعقیب و مجازات مرتکبان، حفظ حقوق قربانیان و ایجاد همکاری بین‌المللی برای مقابله با قاچاق انسان دارند.
قاچاق انسان در قانون ایران:
در قانون ایران جرم انگاری شده و قانون مبارزه با قاچاق انسان در این خصوص تعیین تکلیف کرده است. این قانون ۸ ماده دارد و علاوه بر تعریف قاچاق انسان، به تعیین مصادیق آن نیز پرداخته است.
باید بدانیم که در قاچاق انسان حتما باید شخص از مرز های کشور خارج شود ؛ به عبارت دیگر جا به جایی انسان داخل خاک ایران تحت هیچ شرایطی باعث تحقق جرم قاچاق انسان نیست. علاوه بر آن، در این جرم در برخی موارد ممکن است شخصی که قاچاق می شود رضایت داشته باشد ، برخلاف جرم آدم ربایی که در آن، شخص قربانی هیچگونه رضایتی ندارد.
همچنین قاچاق انسان زمانی محقق می شود که قصد مرتکب از خارج کردن شخص از کشور، فحشاء یا برداشت اعضا و جوارح یا بردگی یا ازدواج باشد؛ پس اگر قصد مرتکب چیزی غیر از موارد فوق باشد قاچاق محقق نمی شود و ممکن است آدم ربایی باشد.
مجازات و حکم قانون
باید به ماده 3 قانون مبارزه با قاچاق انسان، مراجعه کرد. بر اساس مفاد این ماده، چنانچه عمل مرتکب قاچاق انسان، از مصادیق مندرج در قانون مجازات اسلامی باشد، مجازات قاچاق انسان در قانون مجازات اسلامی، اعمال خواهد شد و در غیر این صورت، مجازات مرتکب، موارد پیش بینی شده در قانون مبارزه با قاچاق انسان می باشد. بر اساس ماده 3 و سایر مواد قانون مبارزه با قاچاق انسان، مجازات این جرم، به شرح زیر است:
حبس از دو تا ده سال و جزای نقدی، معادل دو برابر وجوه یا اموال حاصل از بزه یا وجوه و اموالی که از طرف بزه دیده یا شخص ثالث، وعده پرداخت آن به مرتکب، داده شده است؛
علاوه بر مجازات های پاراگراف قبل، انفصال موقت یا دائم از خدمت، در خصوص کارکنان دولت یا موسسات، شرکت ها و سازمان های وابسته به دولت و نیروهای مسلح یا موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی یا به طور کلی، کارکنان قوای سه گانه، که به نحوی از انحاء در جرایم پیش بینی شده در قانون مبارزه با قاچاق انسان، دخالت داشته باشند، اعمال می گردد.
علاه بر مجازات های مندرج در ماده 3 قانون مبارزه با قاچاق انسان، مواردی چون، ابطال پروانه یا مجوز فعالیت و تعطیلی موسسه، در خصوص موسسات و شرکت های خصوصی ای که به نحوی از انحا، مرتکب جرایم پیش بینی شده در این قانون گردند، اعمال می شود.
بر اساس ماده 8 قانون مبارزه با قاچاق انسان، “تمامی اشیاء، اسباب و وسائط نقلیه ای که عالما و عامدا، به امر «قاچاق انسان» اختصاص داده شده اند، به نفع دولت ضبط خواهد شد.” و در صورتی که فردی، اقدام به معاونت در جرم نماید یا عمل وی، از مصادیق شروع به جرم قاچاق انسان باشد، به ترتیب، مجازات های زیر، در خصوص او، اعمال می گردد:
مجازات معاونت در جرم قاچاق انسان، دو تا پنج سال حبس و جزای نقدی، معادل وجوه یا اموال حاصل از بزه یا وجوه و اموالی که از طرف بزه دیده یا شخص ثالث وعده پرداخت آن به مرتکب داده شده است، خواهد بود و مجازات شروع به جرم ، شش ماه تا دو سال حبس، می باشد.
دقت به این نکته مهم است که مستفاد از ماده 47 قانون مجازات، صدور حکم و اجرای مجازات در مورد جرم قاچاق انسان یا شروع به این جرم، قابل تعویق و تعلیق نیست و بر اساس مواد 281 و 282 قانون مجازات اسلامی، “...قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها، شوند محاربند” و حد محاربه، یعنی، یکی از موارد اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد، در خصوص آن ها، اعمال می گردد.
قاچاق انسان در حقوق بین الملل و حقوق کیفری
در حقوق بین الملل و حقوق کیفری ایران باید گفت، در حال حاضر، “پروتکل پیشگیری، سرکوب و مجازات قاچاق انسان به‌ویژه زنان و کودکان”، اصلی ترین سند بین المللی در این حوزه و “کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان یافته فراملی” یا همان” کنوانسیون پالرمو”، مهم ترین معاهده بین المللی در زمینه قاچاق انسان، می باشد.
کشور ایران، تا کنون، کنوانسیون پالرمو را تصویب نکرده با این حال، نسبت به این مساله ، بی تفاوت نیست و در راستای پیشگیری و مقابله با این جرم و مصادیق آن، قانون مبارزه با قاچاق انسان را در سال 1383 به تصویب رسانده که این قانون، در نظام کیفری ایران، در جرم قاچاق انسان، مورد استناد قرار می گیرد.
همچنین، لایحه ای تحت عنوان لایحه مبارزه با قاچاق انسان و اعضای بدن و مجازات عبوردهندگان غیرمجاز افراد از مرزهای کشور، به مجلس، تقدیم شده و در مجلس، به تصویب رسیده اما تا زمان نگارش مقاله حاضر، توسط شورای نگهبان، تایید نگردیده و در حکم قانون نیست؛ فلذا، در جرایم قاچاق انسان، نمی توان به مفاد آن، استناد کرد.
سوالات متداول
1- مقصود از جرم قاچاق انسان چیست؟
2- مجازات جرم قاچاق انسان چیست؟
