افشای سر یا همان راز، به این معنا است که اسرار خصوصی دیگران توسط کسانی که به دلیل شغل یا حرفه خود محرم اسرار مردم هستند، فاش شود.
افشای راز افراد شاید بدترین اتفاقی باشد که برای هر کسی رخ می دهد اما خوب است بدانید قانون درباره این موضوع چه گفته است و آیا جرم انگاری شده است یا خیر.
آشکار شدن راز مگوی هر شخص شاید یکی از ناخوشایندترین حالاتی باشد که یک فرد ممکن است در زندگی با آن مواجه شود و این تراژدی زمانی به اوج خود میرسد که کسی بخواهد این راز افشا شده را دستاویز تهدید و توهین و آزار فرد نیز قرار دهد.
در این نوشتار به بررسی افشای اسرار خصوصی دیگران میپردازیم. میتوانید در این زمینه از وکیل متخصص کمک بگیرید.
اسرار خصوصی
راز به هر امر و یا رفتاری گفته میشود که انسان در درون خود آن را مخفی نگه داشته و یا با تعداد محدود فرد قابل اعتماد در میان میگذارد.
این امر دارای سه ویژگی اساسی است:
- نباید افشا شود چرا که افشای آن به آبرو و حیثیت فرد لطمه وارد خواهد کرد.
- مصلحت مشروع به اقتضای شرایط زمانی و مکانی این است که آن راز مخفی بماند.
- فقط افراد محدودی آن راز و سر را بدانند.
در کنار رازهای معمول در زندگی با اسرار حرفهای مواجه هستیم. منظور از اسرار حرفهای، موارد و موضوعاتی است که اشخاص به مناسبت حرفه و شغل خود به دست آورده باشند؛ مثل آگاهی پزشک از شرایط سلامتی فرد و یا آگاهی بانک از دارایی وی.
افشای اسرار خصوصی دیگران
مطابق قانون افشای اطلاعات خصوصی جرم است و قانونگذار صراحتا در ماده ۷۴۵ ماده ۱۶ قانون جرایم رایانهای، افشای اسرار خصوصی دیگران را جرم دانسته و مجازات آن را جزای نقدی و تا دو سال حبس در نظر گرفته است.
البته اسرار خصوصی در قانون ایران به صورت مشخص تعریف نشدهاند و صرفا در ماده ۸ قانون «احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی» نامهها، عکسها، نوشتهها و فیلمهای خصوصی را از مصادیق بارز آن دانسته است.
در رویه قضایی و نظام عرفی، دایره اسرار خصوصی از این هم وسیعتر است و نسخههای پزشکی، احکام دادگاهها و اسناد مالی هم در این زمره قرار میگیرند.
تهدید به انجام عملی که ممکن است موجب ضرر آبرویی یا شرافتی یا افشای اسرار خانوادگی شود، خواه تهدید کننده به این واسطه، تقاضای مال به قصد اخاذی کرده یا نکرده باشد، جرم مستقلی است که بر اساس ماده ۶۶۹ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، تا ۷۴ ضربه شلاق یا تا دو سال حبس برای آن درنظر گرفته شده است.
از نظر اخلاقی افشای اسرار دیگران امری زشت ونکوهیده است؛ به ویژه از سوی اشخاصی که جامعه برای شغل و مقام اجتماعی شان حرمت خاصی قایل میباشند مانند پزشکان، وکلا و غیره.
با توجه به مهم بودن این موضوع تصمیم گرفتیم که مطالب مهم در این خصوص را به زبان ساده بیان داشته و هرگونه ابهامات را از میان برداریم.
فرض کنید شخصی نزد پزشک و یا وکیل میرود و در مورد بیماری یا مشکل خانوادگی اش مسایلی را با او در میان میگذارد که در این حالت پزشک یا وکیل اخلاقا موظف به حفظ گفته ها و اسرار اوست.
البته در کشور ما قانونگذار افشای اسرار مردم را از سوی اشخاصی که به مناسبت شغل و حرفه شان اسرار مردم را به دست می آورند، جرم میداند و مرتکب را قابل تعقیب و مجازات میشناسد؛ زیرا در این گونه مشاغل مردم به واسطه نیازشان به این افراد مراجعه میکنند و باید به این افراد اطمینان داشته باشند و بر مبنای همین اطمینان راز و اسرار خود را بیان کنند تا از راهنمایی های آنان در جهت حل مشکل خود برخردار شوند و اگر قرار باشد پزشک یا هر شخص دیگری که از اسرار مردم آگاه میشود آن را به دیگران بازگوکند موجب بی اعتمادی مردم میشود.
برابر قانون مجازات اسلامی، پزشکان، جراحان، ماماها و دارو فروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل و یا حرفه شان محرم اسرار مردم میشوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا نمایند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال محکوم میشوند.
محرم اسرار
اگر بخواهیم اشخاصی را که به موجب قانون محرم اسرار مرد محسوب میشوند دسته بندی نماییم، عبارتند از:
وکلای دادگستری
برابر ماده ۳۰ قانون وکالت، وکیل باید اسراری را که به واسطه وکالت از طرف موکل، مطلع میشود و نیز اسرار مربوط به شرافت و اعتبار موکل را حفظ کند و در صورت افشای اسرار موکل به دیگران در غیر از موارد قانونی علاوه بر مجازات، از حیث شغلی نیز دچار محرومیت خواهد شد.
کارگزاران بورس اوراق بهادار
کارگزاران مکلف به حفظ اسرار دستور دهندگان میباشند و حق افشای دستور های رسیده را ندارند و در صورت تخلف به مجازات افشای سر محکوم میشوند.
مرکز آمار
ایرانیان مقیم داخل و خارج از کشور و نیز خارجیان مقیم ایران به پرسشهای مربوط به سرشماری ها و آمارگیری توسط مرکز آمار ایران صورت میگیرد باید پاسخ صحیح بدهند.
آمار و اطلاعاتی که ضمن آمارگیری توسط این موسسه از مردم به دست می آید، محرمانه بوده و جز در تهیه آمار های عمومی و کلی نباید مورد استفاده قرارگیرد و نمیتوان از این اطلاعات در مراجع قضایی و اداری و مالیاتی و نظایر آن استفاده نمود.
مطبوعات
مطبوعات حق ندارند مذاکرات غیر علنی مجلس شورای اسلامی و مذاکرات غیر علنی محاکم دادگستری یا تحقیقات مراجع اطلاعاتی و قضایی را که طبق قانون افشای آنها مجاز نیست افشا نمایند.
بررسی جرم افشای اطلاعات خصوصی و اسرار افراد
به موجب 744 قانون مجازات اسلامی (ماده 16 قانون جرایم رایانه ای) هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون(۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.همچنین ماده 146 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد از اوراق، نوشته ها و سایر اشیای متعلق به متهم، فقط آنچه راجع به جرم است تحصیل و در صورت لزوم به شهود تحقیق ارائه می شود. بازپرس مکلف است در مورد سایر نوشته ها و اشیای متعلق به متهم با احتیاط رفتار کند، موجب افشای مضمون و محتوای غیر مرتبط آنها با جرم نشود، در غیر این صورت وی به جرم افشای اسرار محکوم می شود.
مصادیق جرم افشای اطلاعات خصوصی و عناوین مشابه
از عناوین مشابه افشای اطلاعات خصوصی جرم افشای اسرار تجاری و جرم افشای اسرار حرفه ای مانند افشار اسرار بیمار توسط پزشک می باشد که موضوع آن ها اطلاعات تجاری و یا اطلاعاتی است که شخص به واسطه ی حرفه و شغلش به آن دسترسی پیدا نموده است.
برای نمونه ماده 648 قانون مجازات اسلامی بیان می دارد اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند هر گاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوممی شوند.
لازم به ذکر است افشای اطلاعات و اسرار تجاری در فضای مجازی نیز به موجب ماده 64 قانون تجارت الکترونیک جرم انگاری گردیده است. این ماده مقرر می دارد به منظور حمایت از رقابتهای مشروع و عادلانه در بستر مبادلات الکترونیکی، تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه ها و موسسات برای خود و یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب و مرتکب به مجازات مقرّر در این قانون خواهد رسید.
همچنین بر اساس ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار هـر شخصـي كـه اطلاعات نهانی مربوط به اوراق بهادار موضوع اين قانون را كـه حسـب وظيفـه در اختيـار وی قـرار گرفته به نحوی از انحا به ضرر ديگران يا به نفع خود يـا بـه نفـع اشخاصـي كـه آنهـا بـه هـر عنـوان نمايندگي داشته باشند، قبل از انتشار عمومي مورد استفاده قرار دهد يا موجبات افشا يا انتشـار آنهـا را در غير موارد مقرر فراهم نمايند به حبس تعزيری از 3 ماه تا 1 سال يا به جزای نقـدی معـادل دو تا پنج برابر سود به دست آمده يا زيان متحمل شده، يا هردو مجازات محكوم خواهد شد.
عناصر تشکیل دهنده جرم افشای اطلاعات خصوصی
عنصر قانونی : جرم افشای اطلاعات مواد 744 قانون مجازات اسلامی و ماده 146 آیین دادرسی کیفری می باشد. لازم به ذکر است عنصر قانونی افشای طالاعات خصوصی در حرفه ها مشاغل ماده 648 قانون مجازات اسلامی می باشد.
عنصر مادی : افشا و اعلام سر به دیگران بصورت شفاهی یا از طریق وسایل کتبی اعم از مطبوعاتی و غیرمطبوعاتی. لازم به ذکر است تعداد اشخاصی که سر برای آنان افشا میشود، شرط نیست. همچنین افشا باید دارای فضوح کامل باشد.
عنصر معنوی: جرم افشای اسرار از جرایم عمدی بوده و تحقق عمد ناظر به آن است که مرتکب، سرّی را که باید نزد او محفوظ بماند، آگاهانه بازگو کند.
لازم به ذکر است برای تحقق جرم افشای طالاعات خصوصی و اسرار، افشای سر نباید به موجب قانون تجویز گردیده باشد.
بررسی جرم بودن تهدید به افشای اطلاعات و اسرار
تهدید به افشای اطلاعات و اسرار جرم می باشد. به موجب ماده 669 قانون مجازات اسلامی هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید،اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از دوماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
ماده ۶۶۰ آیین دادرسی کیفری مقرر کرده چنانچه اشخاصی که دادههای موضوع این بخش را در اختیار دارند، موجبات نقض حریم خصوصی افراد یا محرمانگی اطلاعات را فراهم آورند یا به طور غیرمجاز آنها را افشاء کرده و در دسترس اشخاص فاقد صلاحیت قرار دهند، به حبس از دو تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست تا دویست میلیون ریال و انفصال از خدمت از دو تا ده سال محکوم خواهند شد.
مستندات قانونی در خصوص افشای اطلاعات خصوصی و اسرار افراد
ماده 744 قانون مجازات اسلامی (ماده 16 قانون جرایم رایانه ای)
هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون(۵.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
تبصره ـ چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی
اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار میشوند هر گاه در غیر از مواردقانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوممیشوند.
ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی
هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید،اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از دوماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
ماده ۶۴ قانون تجارت الکترونیکی
به منظور حمایت از رقابتهای مشروع و عادلانه در بستر مبادلات الکترونیکی، تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاهها و موسسات برای خود و یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب و مرتکب به مجازات مقرّر در این قانون خواهد رسید.
ماده ۱۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری
از اوراق، نوشته ها و سایر اشیای متعلق به متهم، فقط آنچه راجع به جرم است تحصیل و در صورت لزوم به شهود تحقیق ارائه می شود. بازپرس مکلف است در مورد سایر نوشته ها و اشیای متعلق به متهم با احتیاط رفتار کند، موجب افشای مضمون و محتوای غیر مرتبط آنها با جرم نشود، در غیر این صورت وی به جرم افشای اسرار محکوم می شود.
ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار
اشخاص زیر به حبس تعزیری از سه ماه تا یکسال یا به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود بدست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد:
1. هر شخصی که اطلاعات نهانی مربوط به اوراق بهادار موضوع این قانون را که حسب وظیفه در اختیار وی قرار گرفته به نحوی از انحاء به ضرر دیگران یا به نفع خود یا به نفع اشخاصی که از طرف آنها به هر عنوان نمایندگی داشته باشند، قبل از انتشار عمومی، مورد استفاده قرار دهد و یا موجبات افشاء و انتشار آنها را در غیر موارد مقرر فراهم نماید.
2. هر شخصی که با استفاده از اطلاعات نهانی به معاملات اوراق بهادار مبادرت نماید.
3. هر شخصی که اقدامات وی نوعا منجر به ایجاد ظاهری گمراه کننده از روند معاملات اوراق بهادار یا ایجاد قیمتهای کاذب و یا اغوای اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار شود.
4. هر شخصی که بدون رعایت مقررات این قانون اقدام به انتشار آگهی یا اعلامیه پذیره نویسی به منظور عرضه عمومی اوراق بهادار نماید.
تبصره 1 – اشخاص زیر به عنوان اشخاص دارای اطلاعات نهانی شرکت شناخته میشوند:
الف -مدیران شرکت شامل اعضای هیأت مدیره، هیأت عامل، مدیر عامل و معاونان آنان.
ب – بازرسان، مشاوران، حسابداران، حسابرسان و وکلای شرکت.
ج – سهامدارانی که به تنهایی و یا به همراه افراد تحت تکفل خود، بیش از ده درصد (10%) سهام شرکت را در اختیار دارند یا نمایندگان آنان.
د – مدیر عامل و اعضای هیأت مدیره و مدیران ذیربط یا نمایندگان شرکتهای مادر (هلدینگ) که مالک حد اقل ده درصد (10%) سهام یا دارای حد اقل یک عضو در هیأت مدیره شرکت سرمایه پذیر باشند.
ه – سایر اشخاصی که با توجه به وظایف، اختیارات و یا موقعیت خود به اطلاعات نهانی دسترسی دارند.
تبصره 2 – اشخاص موضوع تبصره (1) این ماده موظفند آن بخش از معاملات اوراق بهادار خود را که مبتنی بر اطلاعات نهانی نباشد، ظرف پانزده روز پس از انجام معامله، به سازمان و بورس مربوط گزارش کنند.
جهت اطلاعات بیشتر در بخش تماس با ما در ارتباط باشید