فارسی
مجازات جرم خیانت در امانت و میزان حکم آن، طبق قانون جدید، تغییراتی داشته است. بر اساس قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، جرم خیانت در امانت، در زمره جرایم قابل گذشت، قرار گرفته و با تغییر در حداقل و حداکثر مجازات برخی جرایم تعزیری، مجازات جرم خیانت در امانت و میزان حکم آن، از 6 ماه تا سه سال، به نصف، یعنی 3 ماه تا یک و نیم سال، تقلیل یافته است. نحوه شکایت از این جرم، با مراجعه شاکی به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پر کردن شکواییه می باشد.
امانت داری، هم در اسلام، امری سفارش شده است و هم به علت تاثیر در نظم اجتماعی، مورد توجه قانون گذار می باشد. پیامبر خدا، در اهمیت امانت داری می فرماید : “کسی که در دنیا، به امانتی، خیانت کند و آن را به صاحبش برنگرداند و مرگش فرا رسد، بر غیر آیین من مرده است”. بر این اساس، خیانت در امانت، در اسلام، به شدت مذموم است.
قانون گذار نیز، در قانون مجازات اسلامی، در مواد 673 و 674، خیانت در امانت را جرم دانسته و همانند سایر جرایم، برای مرتکبین آن، مجازات تعیین کرده است. میزان مجازات جرم خیانت در امانت، با توجه به قانون جدید، یعنی قانون کاهش حبس مجازات تعزیری، دچار تغییراتی شده است و مطابق قبل، نیست.
از این رو، در این مقاله، به تعریف جرم خیانت در امانت، مجازات و میزان حکم آن طبق قانون جدید پرداخته؛ سپس، شرایط اعمال مجازات جرم خیانت در امانت، نحوه شکایت و مراحل رسیدگی به آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد. چنانچه، پیرامون مجازات جرم خیانت در امانت و میزان حکم آن طبق قانون جدید، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.
تعریف جرم خیانت در امانت
ماده 674 قانون مجازات اسلامی، در تعریف جرم خیانت در امانت مقرر داشته: “هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن، به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت، به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیا مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده، آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها، استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید، به حبس از شش ماه تا سه سال، محکوم خواهد شد.”
بر اساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی، تعریف جرم خیانت در امانت، عبارت است از استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن اموال منقول و غیر منقول، سند یا هر شی دیگری که قرار بوده مسترد شود یا به مصرف معینی برسد، توسط شخصی که این اشیا و اموال، نزد او، امانت، رهن یا اجاره، سپرده شده است. در این ماده، مجازات جرم خیانت در امانت، حبس تعیین شده است، اما باید دانست، میزان حکم آن، طبق قانون جدید، تغییراتی داشته است.
مجازات
در قسمت قبل، توضیح دادیم که جرم خیانت در امانت چیست و گفتیم که قانون گذار، برای این جرم، مجازات در نظر گرفته است که میزان حکم آن طبق قانون جدید، تغییراتی داشته است. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص مجازات جرم خیانت در امانت، بر اساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی 1392 و تغییرات میزان حکم آن، طبق قانون جدید، یعنی تبصره ماده 104 اصلاحی قانون کاهش حبس مجازات تعزیری، مصوب اردیبهشت 1399، صحبت کنیم. مجازات جرم خیانت در امانت و تغییرات میزان حکم آن، طبق قانون جدید، به شرح زیر می باشد:
مجازات جرم خیانت در امانت، در قانون مجازات اسلامی 1392، حبس از 6 ماه تا سه سال، تعیین شده است. یعنی، حداقل مجازات، برای مرتکب این جرم، 6 ماه و حداکثر میزان مجازات، سه سال در نظر گرفته شده است.
بر اساس ماده 104 و تبصره ماده 104 اصلاحی قانون کاهش حبس مجازات تعزیری، مصوب اردیبهشت 1399، جرم خیانت در امانت، از یک جرم غیر قابل گذشت، به یک جرم قابل گذشت، تغییر کرده و میزان مجازات آن نیز در حداقل و حداکثر به نصف، تقلیل یافته است.
بر اساس شرح بالا، مجازات جرم خیانت در امانت و میزان حکم آن، طبق قانون جدید، سه ماه تا یک سال و نیم حبس می باشد.
جرم خیانت در امانت در قانون مجازات اسلامی
با تصویب قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۵ماده ۶۷۴ به جرم عام خیانت در امانت و ماده ۶۷۳ به سوء استفاده از سفید مهر و ماده ۵۹۶ به جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص تشخیص داده شده.آنچه که این قانون در تعریف خیانت در امانت دانسته در ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات بدین شکل عنوان شده:( هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته چک و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کاری با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیا مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد،شخصی که آن اشیا نزد اوست به ضرر مالکین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.)
قانونگذار درماده ۶۷۴ برای جلوگیری از فرار خائنین از مسئولیت به بهانه اینکه اساساً عقدی بین آنها و مالک یا مال منعقد نشده و یا اینکه آن عقد باطل بوده است خود را از محدوده عقد و سپرده شدن مال برای هر کاری با اجرت یا بی اجرت را مبنای تحق در امانت دانسته است.
بنابراین باربر یا راننده تاکسی که در مقابل اخذ اجرت مال دیگری را حمل می‌کند برای کمک به دوست خود و بدون اخذ هیچ اجرتی مال او را در اختیار می‌گیرد ممکن است با وجود سایر شرایط ارتکاب جرم خیانت در امانت محکوم شوند.
همچنین به کار رفتن عبارت هر کاری با اجرت یا بی اجرت در متن قانونی می‌تواند قرینی باشد بر اینکه عقود دیگری غیر از ۴عقد عنوان شده در ماده قبیل عاریه نیز می‌توانند مبنای تحقق جرم خیانت در امانت قرار گیرند. بنابراین هرگاه در عقد عاریه مستعیر (عاریه گیرنده) عاریه را تلف نماید تحقق جرم خیانت در امانت بعید به نظر نمی‌رسد. به عبارت دیگر حتی اگر چهار عقد مذکور در ماده قانون را انحصاری بدانیم باز می‌توانیم مواردی مثل آنچه که فوق ذکر شد را با استناد به اینکه در این گونه موارد مال برای کار با اجرت یا بی اجرت در اختیار دیگری قرار داده شده و بنابر استرداد یا به مصرف معین رساندن آن بوده مشمول احکام راجع به خیانت در امانت بدانیم .
نکته‌ای که با توجه به وارد کردن اموال غیرمنقول به دایره شمول جرم خیانت در امانت قابل بررسی است این است که آیا بدین ترتیب می‌توان مستاجرانی را که بعد از اتمام قرارداد اجاره ملک به تصرف خود ادامه می‌دهند مرتکب جرم خیانت در امانت دانست ؟ در پاسخ باید گفت که قوانین راجع به روابط موجر و مستاجر روند خاصی را برای مراجعه موجب دادگاه‌ها و دادخواست صدور حکم تخلیه شرایط مقرر در قانون پیش بینی کرده باشند و از جمله دادگاه بتواند به استناد عسر و حرج مستاجر مهلتی را برای تعیین نماید،نمی‌توان عدم تخلیه را تحت عنوان خیانت در امانت تعقیب کرد به ویژه اینکه عدم تخلیه مستاجره در اکثر موارد مقرون به سوی نیت مستاجر نمی‌باشد. بدیهی است در صورت فقدان رابطه استیجاری بین طرفین،زمانی که مستاجر ودیعه پرداختی به موجر را دریافت کرده ولی از تخلیه ملک بدون هیچ عذر موجهی خودداری نماید حکم به ارتکاب خیانت در امانت آسان‌تر خواهد بود.
باید افزود که وارد کردن اموال غیرمنقول به دایره شمول امانت مشکلات دیگری را نیز در تفکیک جرایم مثل تصرف عدوانی و خیانت در امانت ایجاد می‌کند که در بسیاری از این گونه موارد به نظر می‌رسد مشکل را باید با استناد به قواعد راجع به تعدد معنوی موضوع ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی یعنی عمل واحد دارای عناوین مجرمانه متعدد حل کرد.
این جرم یک جرم آنی است نه مستمر به عبارت دیگر در همان لحظه‌ای که یکی از چهار فعل قانون بر روی مال مورد امانت انجام شود این جرم ارتکاب می‌یابد و تحقق آن نیاز به استمرار ندارد دیوان عالی کشور نیز در یکی از آرای خود اعلام می‌دارد جرم خیانت در امانت مستمر نیست زیرا جرم مستمر در مورد صادق می‌باشد که عمل ارتکابایی هر آن موجود بودبوده و ادامه داشته باشد.
مقایسه جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت
با توجه به در نظر گرفتن دو جرم خیانت در امانت و کلاهبرداری می توان گفت ویژگی مشترک بین این دو جرم آن است که هر دو در مورد قربانی از روی اراده و اختیار به میل خود مالش را در اختیار مجرم قرار می‌دهد، برخلاف سرقت موضوع ربودن مال با استفاده از غفلت یا غیبت مالک آن مطرح نیست.
علی رغم این وجه اشتراک دو تفاوت نیز بین این دو جرم وجود دارد:
۱.اولین تفاوت بین این دو جرم آن است که کلاهبرداری برخلاف خیانت در امانت مشتمل بر اغفال و فریب قربانی است یعنی کلاهبردار با صحنه سازی و انجام مانورهای متقلبانه را فریب می‌دهد و بدین وسیله رضایت وی را نسبت به کلاهبردار جلب می‌کند.در صورت فقدان این شرط اساسی جرم کلاهبرداری به وقوع نخواهد پیوست با آن که در خیانت در امانت قربانی بدون اینکه مانور یا صحنه سازی متقابانه‌ای از سوی مجرم انجام شده باشد به میل خودش اختیار مجرم قرار می‌دهد. بنابراین در حالی که جرم کلاهبرداری به محض اخذ مال از سوی کلاهبردار ارتکاب می‌یابد در خیانت در امانت معمولا اعمالی که مجرم پس از اخذ مال بر روی آن انجام می‌دهد موجب تحقق جرم می‌گردد.
۲.تفاوت دوم که بین دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت وجود دارد به عنصر نتیجه مربوط می‌شود در واقع انتفاع مجرم یا شخص مورد نظر وی شرط تحقق کلاهبرداری است به طوری که اگر کسی به قصد انتقام جویی از دیگری با صحنه سازی باعث شود که وی مال خود را ارزان در بازار به فروش رسانیده و از این راه متضرر شود وی را نمی‌توان کلاهبردار دانست زیرا خود او نسبت به خرید آن مال اقدامی نکرده و در نتیجه انتفاعی برای او حاصل نشده است. در جرم خیانت در امانت چنین شرطی ضروری نیست بنابراین امینی که مال مورد امانت را عمداً تلف می‌کند مرتکب مرتکب جرم خیانت در امانت می‌شود هر چند خود انتفاعی از این کار نمی‌برد.
نحوه شکایت
شکایت از جرم خیانت در امانت چک یا خیانت در امانت در هر زمینه دیگری، جهت اعمال مجازات جرم خیانت در امانت و میزان حکم آن، طبق قانون جدید، نیاز به ارایه شکواییه از سمت شاکی، متضرر یا کسی که در حق او خیانت در امانت، صورت گرفته است دارد. نحوه شکایت از جرم خیانت در امانت، توسط شاکی این جرم، مطابق مراحل زیر می باشد:
مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پر کردن شکواییه، با استفاده از نمونه فرم شکواییه خیانت در امانت
ارجاع شکواییه ثبت شده، توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، به مرجع صالح رسیدگی به این جرم
نحوه رسیدگی
در قسمت قبل، در خصوص نحوه شکایت از جرم خیانت در امانت، جهت اعمال مجازات جرم خیانت در امانت و میزان حکم آن، طبق قانون جدید، توضیح دادیم. در این قسمت، قصد داریم، نحوه رسیدگی به جرم خیانت در امانت را، پس از اعلام و تنظیم شکواییه، توضیح دهیم. نحوه رسیدگی به جرم خیانت در امانت، مطابق مراحل زیر می باشد:
پس از ارسال شکواییه تنظیمی، توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادسرا، ابتدا، طرفین را جهت صلح و سازش، به شورای حل اختلاف، ارجاع می دهند. الزامی به شرکت در این جلسات نیست و طرفین می توانند، اراده خود، مبنی بر تمایل به رسیدگی به دعوا، توسط دادسرا را به شورای حل اختلاف، اعلام نمایند.
در صورت عدم حصول صلح و سازش یا تمایل طرفین به رسیدگی به موضوع شکایت، توسط دادسرا، پرونده به دادسرا، ارجاع خواهد شد.
دادسرا، اقدام به انجام تحقیقات مقدماتی و بررسی ادله طرفین دعوا می نماید و در صورتی که طی تحقیقات، محرز شود که جرم خیانت در امانت، اتفاق افتاده، اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی و ارسال آن برای دادستان نموده و در صورت موافقت دادستان، برای فرد متهم، کیفر خواست صادر می شود. در صورتی که ادله، کافی نباشد یا شاکی، اقدام به اعلام رضایت کند، پرونده، با صدور یکی از قرار های موقوفی تعقیب یا قرار منع تعقیب در دادسرا مختومه و بایگانی می شود.
پس از صدور کیفر خواست، پرونده، به دادگاه کیفری دو، جهت رسیدگی و صدور حکم مجازات جرم خیانت در امانت و تعیین میزان حکم آن، طبق قانون جدید، ارسال می شود.
جهت اطلاعات بیشتر در بخش تماس با ما در ارتباط باشید
