فارسی
تعلیق اجرای مجازات به معنی است که اجرای حکم مجرم، برای مدت معینی به تاخیر افتد. تعلیق اجرای مجازات دارای شرایطی بوده که از جمله آن، می توان به عدم سوء سابقه و موافقت دادگاه اشاره کرد. نحوه درخواست تعلیق مجازت، به این صورت است که فرد باید لایحه خود را به دادگاه صادر کننده حکم قطعی تحویل دهد.
تعلیق مجازات با هدف دادن فرصت دوباره به متهمان، برای برگشتن به زندگی عادی اجتماعی انجام می گیرد. در این امر، قاضی دادگاه صادر کننده حکم قطعی، می تواند با توجه به شرایط، اجرای تمام یا بخشی از مجازات متهم را برای تاریخ معینی معلق کرده و اجرای آن را به تاخیر بیندازد.
با این حال، تعلیق اجرای حکم برای تمامی جرائم در نظر گرفته نشده است و تنها برخی محکومیت ها، مشمول این تعلیق می گردند. همچنین در صدور حکم تعلیق، می بایست شرایطی نیز مورد رعایت قرار گرفته که این امر، اهمیت اطلاع از جزئیات صدور حکم تعلیق اجرای مجازات را دو چندان می نماید.
از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که شرایط تعلیق اجرای مجازات چیست و مراحل و نحوه آن چگونه می باشد؛ به بیان انواع تعلیق اجرای مجازات بپردازیم. سپس در خصوص موارد لغو تعلیق صحبت خواهیم کرد و در نهایت، یک نمونه لایحه درخواست تعلیق مجازات برای دانلود ارائه خواهد شد.
شرایط تعلیق اجرای مجازات چیست؟
تعلیق مجازات به این معنی است که تمام یا بخشی از مجازت شخص مجرم، برای مدت زمانی معینی اجرا نشده و به طور موقت به تاخیر افتد. تعلیق اجرای مجازات می تواند از جانب دادگاه و با احزار شرایط آن، برای مدت دو تا پنج سال انجام گیرد. به منظور آشنایی علاقمندان، در این قسمت، به شرایط تعلیق اجرای مجازات پرداخته شده است.
در پاسخ به این پرسش که شرایط تعلیق اجرای مجازات چیست، باید بیان داشت که قانون گذار در سال 1392، در قانون مجازات اسلامی، کلیه جزئیات این نوع حکم، از جمله شرایط، نحوه، مراحل و… را بیان نموده است. مطابق با ماده 46 این قانون، ضوابط تعلیق اجرای مجازات به شرح زیر می باشد:
در جرائم تعزیری درجه سه تا هشت، دادگاه می تواند در حین صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید. بنابراین، شرط تعلیق مجازات در حین صدور حکم، این است که جرم از جمله جرائم تعذیری درجه سه تا هشت باشد.
در مواردی که درخواست تعلیق در زمان اجرای حکم صورت می گیرد، لازم است که مجرم، یک سوم مدت مجازات را تحمل نموده باشد و سپس درخواست تعلیق از جانب مجرم یا قاضی اجرای احکام مطرح می شود.
جرم نمی بایست از جمله جرائم مذکور در ماده 47 قانون مجازات اسلامی باشد. مطابق این ماده، جرائم علیه امنیت ملی، جرائم سازمان یافته، جرم مسلحانه، قاچاق مواد مخدر، تعزیر بدل از قصاص و جرائم اقتصادی و … مشمول تعلیق نمی شوند.
مطابق ماده 55 قانون مجازات اسلامی، محکوم علیه سابقه محکومیت موثر کیفری نداشته باشد و یا در صورتی که فرد سابقه محکومیت کیفری داشته، به جهتی از جهات قانون محکومیت و آثار آن از بین رفته باشد.
دادگاه با ملاحظه وضع اجتماعی، سوابق زندگی محکوم علیه و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است، تعلیق مجازات را مناسب تشخیص دهد.
محکوم علیه تعهد نماید که زندگی شرافتمندانه‌ای را در پیش گرفته و از دستورهای دادگاه به طور کامل تبعیت نماید. در صورت عدم تبعیت، مطابق ماده 50 قانون مجازات اسلامی، تعلیقی برای وی در نظر گرفته نمی شود.
مراحل و نحوه تعلیق
در قسمت گذشته، شرایط تعلیق اجرای مجازات بیان گردید، با این حال، برای اینکه فرد بتواند از این امتیاز استفاده نماید، می بایست با مراحل و نحوه آن آشنا بوده، تا این حکم برای وی صادر شود. به همین دلیل در این بخش، مراحل و نحوه تعلیق اجرای مجازات بیان گردیده است.
مراحل و نحوه تعلیق اجرای مجازات در زمان اجرای حکم، به این صورت است که خود فرد یا قاضی یا دادستان اجرای احکام، پس از تحمل یک سوم مجازات توسط مجرم، می توانند مطابق ماده 46 قانون مجازات اسلامی درخواست تعلیق اجرای حکم را به دادگاه ارائه دهند. این درخواست می بایست به دادگاه صادرکننده حکم قطعی فرستاده شود. در جرائم تعذیری درجه سه تا هشت، خود دادگاه می تواند در حین صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید و نیازی به تحمل یک سوم مجازات نیست.
بنابر ماده 6 آیین نامه نحوه اجرای قرار تعلیق اجرای مجازات مصوب سال 98، پس از صدور قرار تعویق صدور حکم یا قرار تعلیق اجرای مجازات و تعیین مدت آن توسط دادگاه، قاضی، مرتکب را احضار و دستور و چگونگی اجرا را به وی تفهیم می کند. سپس، بنابر ماده 7 این آیین نامه، قرار تعلیق و تعویق اجرای مجازات در سامانه مربوط ثبت می شود. قاضی اجرا مکلف است پس از صدور قرار تعلیق اجرای مجازات، مراتب را از طریق سامانه به اداره سجل کیفری نیز اعلام کند.
مطابق ماده 49 قانون مجازات اسلامی، قرار تعلیق اجرای مجازات ضمن حکم محکومیت فرد و یا پس از آن صادر خواهد شد و مجرمی که اجرای حکم مجازات او به طور کلی معلق شده اگر بازداشت باشد به دستور دادگاه سریعا آزاد می‌گردد. سپس قاضی اجرا با همکاری مددکار اجتماعی یا مامور مراقبتی بر نحوه اجرای دستورات دادگاه توسط مرتکب نظارت می نماید.
فلسفه
در بعضی موارد جرمی انجام می گیرد آنچنان زننده و خطرناک نیست که از نظر افکار عمومی ، اجرای مجازات مرتکب آن ضرورت قطعی داشته باشد . به علاوه با توجه به حالات و روحیات مرتکب جرم معلوم می شود که تهدید به اجرای مجازات بیش از خود مجازات در رفتار آتی او موثر است.
قلمروی اجرای تعلیق مجازات
تعلیق صرفاً در مورد جرایم تعزیری امکان پذیر می باشد بنابراین در حدود، قصاص و دیات تعلیق مجازات ممکن نیست .در جرایم تعزیری نیز همه جرایم تعزیری قابل تعلیق نیستند و صرفا جرایم تعزیری درجه 3 تا 8 و در صورت وجود شرایط مقرر می تواند در محدوده تعلیق قرار گیرد (ماده 46) همچنین برخی از جرایم تعزیری به تصریح ماده 47 قانون مجازات اسلامی غیرقابل تعلیق شناخته شده اند که عبارتند از :
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور ، خرابکاری در تاسیسات آب ، برق وگاز،نفت و مخابرات
- قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت با چاقو یا هرنوع اسلحه دیگر ، جرایم علیه عفت عمومی ، تشکیل یا اداره مراکز فساد و فحشاء
- قاچاق مواد مخدر یا روان گردان ، مشروبات الکی و سلاح و مهمات و قاچاق انسان
- تعزیر بدل از قصاص ، معاونت در قتل عمدی و محاربه و افساد فی الارض
- جرایم اقتصادی با موضوع جرم بیش از یکصد میلیون ریال
تعلیق اجرای مجازات در جرایم نوجوانان
قلمرو تعلیق اجرای مجازات به کلیه جرایم تعزیری نوجوانان نیز تسری پیدا کرده است به نحوی که مطابق با ماده 94 قانون مجازات اسلامی کلیه جرایم تعزیری نوجوانان صرفنظر از درجه آنها قابل تعلیق می باشد.
همچنین مطابق با اصلاحیه 1399 که در تبصره ماده 47 متجلی است اولا در جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور در صورت همکاری موثر مرتکب در کشف جرم و شناسایی سایر متهمان ، تعلیق بخشی از مجازات بلامانع می باشد.ثانیا جرایم علیه عفت عمومی ( بجز موضوع مواد 639 و 640 تعزیرات) و نیز کلاهبرداری و کلیه جرایم در حکم کلاهبرداری و نیز جرایمی که مجازات کلاهبرداری در خصوص آنها مقرر شده و یا طبق قانون کلاهبرداری محسوب می شود و شروع به جرایم مقرر در تبصره فوق الذکر قابل تعلیق می باشد.
انواع تعلیق
حکم تعلیق اجرای مجازات به دو نوع مختلف تقسیم بندی می شود که ممکن است بسته به شرایط، یکی از آن ها برای مجرم صادر شود. به منظور آشنایی علاقمندان، در این قسمت به انواع تعلیق اجرای مجازات پرداخته خواهد شد و جزئیات هر یک به طور کامل بیان خواهد گردید.
بر اساس ماده 48 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، صدور حکم تعلیق ممکن است به دو شکل ساده یا مراقبتی رخ دهد. در حکم تعلیق ساده، مجرم تنها متعهد است که در مدت زمان تعلیق، مرتکب جرم دیگری نشود. مطابق ماده 6 آیین نامه اجرای تعلیق مجازات، در تعلیق مراقبتی، فرد موظف است که علاوه احتراز از ارتکاب جرم، الزامات و تدابیر تعیین شده توسط دادگاه را نیز رعایت نماید. مطابق ماده 42 قانون مجازات اسلامی تدابیر مراقبتی به شرح زیر است:
حضور به موقع در زمان و مکان تعیین شده توسط مقام قضایی یا مددکار اجتماعی ناظر
ارائه اطلاعات و اسناد و مدارک تسهیل کننده نظارت بر اجرای تعهدات محکوم برای مددکار اجتماعی
اعلام هرگونه تغییر شغل، اقامتگاه یا جابه جایی در مدت کمتر از پانزده روز و ارائه گزارشی از آن به مددکار اجتماعی
کسب اجازه از مقام قضایی به منظور مسافرت به خارج از کشور
همچنین براساس ماده 43 قانون مجازات اسلامی، در تعلیق مراقبتی، دادگاه صادر کننده قرار می تواند با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب و شرایط زندگی او موارد دیگری مانند، حرفه آموزی، درمان بیماری یا اعتیاد و… را از مرتکب تقاضا نماید.
شروط تعلیق
در خصوص تعلیق مجازات برخی شروط ماهیتی و برخی شروط شکلی وجود دارد که به ترتیب مورد بررسی قرار می گیرد:
- شرایط ماهیتی
- شروط کلی تعلیق اجرای مجازات
شرایط ماهیتی
مطابق ماده 48 قانون مجازات اسلامی اعطاء تعلیق اجرای مجازات منوط به رعایت مقرراتی است که در تعویق صدور حکم وجود دارد . در ماده 40 قانون مجازات اسلامی این موارد به شرح زیر آمده است
- وجود جهات تخفیف
- پیش بینی اصلاح مرتکب
- جبران ضررو زیان یا برقراری ترتیبات جبران
- فقدان سابقه کیفری
وجود جهات تخفیف : منظور از وجود جهات تخفیف مواردی است که در ماده 38 قانون ذکر شده است (3) و احراز این جهات با دادگاه است که باید آن را در حکم خود قید کند.
پیش بینی اصلاح مرتکب :تحقق این شرط به میزان توانایی علمی دادگاه بستگی دارد .پیش بینی در این بند از ماده مذکور به نوعی حدس زدن میزان اصلاح پذیری مرتکب است و چاره اندیشی درباره آن که باید به داده های علمی متکی باشد.
جبران ضررو زیان ناشی از جرم :مرتکب یا باید این ضرر و زیان را کاملا پرداخت کند یا باشاکی خصوصی در مورد ترتیبات پرداخت آن به توافق رسیده باشد.
فقدان سابقه کیفری موثر: قانونگذار محکومیت موثر را محکومیتی می داند که منجر به مجازات تبعی می شود.
شروط کلی تعلیق اجرای مجازات
تعلیق اجرای مجازات مانند تعویق صدور حکم ممکن است به شکل ساده یا مراقبتی باشد و در خصوص نحوه صدور قرار تعلیق اجرای مجازات باید خاطر نشان نمود که وفق ماده 49 قرار تعلیق اجرای مجازات بوسیله دادگاه ممکن است ضمن حکم محکومیت یا پس از صدور آن صادر گردد.
ضمنا طبق ماده 54 قانون مجازات اسلامی دادگاه به هنگام صدور قرار تعلیق به طور صریح به محکوم اعلام می کند که اگر در مدت تعلیق مرتکب یکی از جرایم فوق شود ، علاوه بر مجازات جرم اخیر ، مجازات معلق نیز درباره وی اجرا می شود .
لغو تعلیق اجرای مجازات
همانطور که پیش تر بیان شد، صدور حکم تعلیق مجازت سبب می شود که مجازات متهم برای مدت معینی اجرا نشده و وی بتواند به حالت عادی زندگی اجتماعی خود بازگردد. با این حال، انجام برخی از اعمال توسط مرتکب، ممکن است منجر به صدور حکم الغا تعلیق شود. به همین منظور در این بخش، کلیه جزئیات مربوط به لغو تعلیق اجرای مجازات ارائه شده است.
یکی از موارد لغو تعلیق اجرای مجازات، آن است که فرد در مدت زمان تعلیق خود مرتکب جرم عمدی گردد. ماده 54 قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می دارد « هرگاه محکوم از تاریخ صدور قرار تا پایان مدت تعلیق، مرتکب یکی از جرائم عمدی موجب حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه هفت شود، پس از قطعیت حکم، دادگاه قرار تعلیق را لغو و دستور اجرای حکم معلق را نیز صادر و مراتب را به دادگاه صادرکننده قرار تعلیق اعلام می کند.»
همچنین یکی از شرایط صدور حکم تعلیق، نداشتن سابقه کیفری مرتکب می باشد. بنابراین، چنانچه بعدا مشخص شود که فرد دارای سوء سابقه کیفری بوده است، حکم تعلیق وی ملغی می شود. ماده 55 قانون مجازات اسلامی در این رابطه بیان داشته است «هرگاه پس از صدور قرار تعلیق، دادگاه احراز نماید که محکوم دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر یا محکومیت های قطعی دیگری بوده است که در میان آنها محکومیت تعلیقی وجود داشته و بدون توجه به آن اجرای مجازات معلق شده است، قرار تعلیق را لغو می کند.»
همچنین در مطابق ماده 50 قانون مجازات اسلامی، هرگاه فردی بدون عذر موجه از دستورات دادگاه تبعیت نکند، دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند به درخواست دادستان یا قاضی اجرای احکام، برای بار اول یک تا دو سال به مدت تعلیق اضافه یا قرار تعلیق را لغو نماید.
سوالات متداول
1- شرایط تعلیق اجرای مجازات چه می باشد؟
2- تعلیق اجرای مجازات چه انواعی دارد؟
