فارسی
بررسی کیفری جرایم تخلفات رانندگی
تیم مشاوره حقوقی اوستا در ابتدای این مقاله قصد دارد به تعریف جرایم تخلفات رانندگی و در ادامه به بحث و توضیح پیرامون جرایم این تخلفات بپردازد. در ادامه با ما همراه باشید.
جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
به جرایمی که بر اثر تخلف از مقررات ناشی از تخلفات رانندگی ایجاد خواهد شد می‌گویند. این جرم ناشی از بی‌توجهی به تبعیت از قانون فرد مرتکب خواهد شد. پس با توجه به تعریف پیش، هرچند انجام تخلفات بخاطر خطای محض باشد اما به دلیل وجود تقصیر، از جرایم شبه عمد محسوب می‌شود.
در مبحث جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، باید به فصل 29 از کتاب قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات) مراجعه کرد که در آنجا این مسئله جرم انگاری شده است.
جرایم ناشی از تخلفات رانندگی به 2 بخش تقسیم می‌شود :
- جنبه خصوصی
- جنبه عمومی
لازم به ذکر است در موارد بالا صرف نظر از شکایت خصوصی، پیگیری و تعقیب موضوع جرم برعهده رئیس حوزه قضایی می‌باشد. به‌طور مثال اگر فردی که بر اثر تصادف رانندگی مصدوم شده و در حالت کما و اقما باشد و قادر به ادای توضیح یا طرح شکایت نباشد، باعث منع تعقیب و پیگیری امر از سوی رئیس حوزه قضایی نخواهد شد و همینطور دعوی مطالبه در خصوص دیه، پس از مشخص شدن وضعیت مصدوم نیز قابل پذیرش و رسیدگی است.
لازم به ذکر است جرایم ناشی از تخلفات رانندگی از لحاظ درجه اهمیت به دسته تقسیم می‌شود :
- عمده جنایات ناشی از تخلفات رانندگی
- سایر جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
تیم مشاوره حقوقی اوستا در راستای تخلفات رانندگی برای شما، به مبحث عناصر جنایات ناشی از تخلفات رانندگی را عنوان و هرکدام ازین عناصر را برای شما شرح خواهد داد. در ادامه به به ذکر و توضیح عناصر فوق می‌پردازیم :
- عنصر قانونی
- عنصر مادی
- عنصر روانی (معنوی)
عنصر قانونی
در موارد 714 تا 717 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات، قانونگذار در عنصر فوق بصورت انحصاری به شرح قتل و سایر صدمات که به‌طور غیرعمد ناشی از تخلفات رانندگی پرداخته است اما این امر به این معنی نمی‌باشد که ارتکاب سایر جرایم و جنایات عمد، شبه عم و یا خطای محض از طریق تخلفات رانندگی منتفی می‌باشد
اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بیان کنیم باید بگوییم اختصاص مواد فوق‌الذکر به جنایت غیرعمدی به این دلیل می‌باشد که اکثر جرایم ناشی از تخلفات رانندگی بصورت غیرعمد اتفاق می‌افتد.
لازم به ذکر است جرایم مذکور در مواد مزبور، همگی از نوع جنایات غیرعمدی می‌باشند. این جنایات غیرعمد از قتل آغاز شده و به صدمات بدنی ختمه پیدا می‌کند.
ارکان مادی و معنویدر همه جنایات مذکور یکسان می‌باشد. تفاوت‌های آنها در نتایج مجرمانه و مجازات‌های مقرر است.
قانونگذار در ماده 714 که اختصاص به قتل غیرعمد داده شده است بصورت کامل به شرح رکن معنوی و وسایل مورد نظر پرداخته است. مصادیق تقصیر و وسایل مذکور در این ماده مرجعی برای مواد پس از آن است. بنابراین در موارد بعدی با درج جمله « هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده 714»، از تکرار این موارد خودداری کرده است. از این رو منابع حقوقی در بررسی این مواد، به توضیح ماده 714 اکتفا کرده و در خصوص مواد بعدی، به ویژگی‌های آنها همچون نتایج مجرمانه و مجازات‌های آنها پرداخته‌اند.
عنصر مادی
رانندگی یا تصدی وسیله موتوری به گونه‌ای که به یکی از صدمات مذکور در قانون منتهی شود، عنصر مادی جرایم مورد بحث است. بدین صورت عمل فیزیکی در این جرایم عبارت است از رانندگی یا تصدی؛ مهمترین شرط لازم برای تحقق این جرم، آنچه رانده یا هدایت می‌شود وسیله موتوری محسوب شود. نتیجه گیری لازم برای برای وقوع جرم، بروز یکی از صدمات مذکور در قانون است.
هدایت چیست ؟
رانندگی، هدایت و به حرکت درآوردن وسیله نقلیه هدایت نامیده می‌شود.
تصدی چیست ؟
هدایت وسیله غیرنقدی را تصدی گویند. مانند کسانیکه هدایت جرثقیل، تله کابین یا دستگاه‌های تفریحی موجود در شهربازی و مانند آنها را بر عهده دارند که عمل آنها رانندگی تلقی نمی‌شود.
وسیله موتوری چیست ؟
به هر وسیله نقلیه یا غیرنقلیه‌ای است که با قدرت موتور کار کند.
بنابه تعریف فوق دوچرخه، درشکه و چرخ و فلک دستی غیرموتوری از شمول ماده 714 و سایر مواد فصول 29 قانون مجازات اسلامی خارج است.
بنابر ماده 714 تفاوتی میان وسایل موتوری زمینی، دریایی یا هوایی وجود ندارد. در مبحث مجازات باید این نکته را عنوان کرد که صدمه حاصل از رانندگی یا تصدی وسیله موتوری نقلیه یا غیرنقلیه در تحقق نوع جرم ارتکابی نقش اصلی را ایفا کرده و مجازات خاص خود را به همراه دارد.
اگر صدمه وارده منجر به فوت مصدوم و قتل شود، مجازات مذکور در ماده 714 اجرا خواهد شد و اگر صدمه حاصله، مرض جسمی یا دماغی غیرقابل علاج باشد یا موجب از بین رفتن یکی از حواس پنج‌گانه و یا به از کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می‌دهد منجر شود و یا سبب تغییر شکل دائمی عضو یا صورت شخص یا سقط جنین شود، مرتکب به‌موجب ماده 715 قانون مجازات اسلامی خواهد شد.
در مرحله بعدی باید گفت اگر عمل راننده یا متصدی موجب بروز صدمات خفیف‌تر، یعنی نقصان یا ضعف دائم یکی از منافع یا یکی از اعضای بدن شده یا باعث از بین رفتن قسمتی از عضو مصدوم شود، بدون آنکه از کار بیفتد یا باعث وضع حمل زن قبل از موعد طبیعی شود، طبق ماده 716 این قانون مجازات خواهد شد. در نهایت هرگاه یکی از این جهات مذکور در ماده 714 موجب صدمه بدنی شود، مرتکب به‌موجب ماده 717 مجازات خواهد شد. بنابراین جرایم ناشی زا رانندگی جزء جرام مقید است؛ چرا که حصول نتیجه مجرمانه مقید به سلب حیات یا وارد شدن صدمه شده است.
عنصر روانی (معنوی)
عنصر روانی جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، مذکور در مواد ۷۱۴ تا ۷۱۷ عبارت از «بی‌احتیاطی»، «بی‌مبالاتی»، «عدم رعایت نظامات دولتی» و «عدم مهارت» است که موارد مذکور در این مواد در حقیقت مصادیق تقصیر محسوب می‌شود.
بی‌احتیاطی چیست ؟
بی‌احتیاطی عبارت از انجام کاری است که عرف، انجام ندادن آن را از مرتکب انتظار داشته است. مانند رانندگی با سرعت بسیار بالا در یک منطقه مسکونی.
بی‌مبالاتی چیست ؟
بی‌مبالاتی نیز عبارت است از انجام ندادن کاری که عرف انجام آن را از مرتکب انتظار داشته است. مانند راهنما نزدن در هنگام گردش به چپ. عدم رعایت نظامات دولتی را نیز می‌توان شامل مواردی از قبیل رانندگی در جهت ممنوع یا راندن وسیله نقلیه دارای نقص فنی دانست.
عدم مهارت چیست ؟
عدم مهارت به معنای تسلط نداشتن فرد در رانندگی است، اعم از اینکه وی دارای گواهینامه رانندگی باشد یا خیر. در تمامی موارد مطرح‌شده در این بحث، مسئولیت راننده به قتل غیرعمد یا وارد کردن صدمه منوط به تحقق خطا از ناحیه او است، اما در صورتی که خطایی از جانب راننده صورت نگرفته و وقوع خطا از جانب عابر باشد، مسئولیتی متوجه راننده نخواهد بود. جنایات ناشی از تخلفات رانندگی به موجب مواد ۷۱۸ و ۷۱۹ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) در موارد زیر تشدید می‌شود :
بر اساس ماده ۷۱۸، هر گاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مست بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر از سرعت مقرر حرکت می‌کرده یا آن که دستگاه موتوری را با وجود نقص و عیب مکانیکی موثر در تصادف به کار انداخته یا در محل‌هایی که برای عبور عابر پیاده علامت مخصوص گذارده شده است، مراعات لازم را نداشته باشد یا از محل‌هایی که عبور از آن ممنوع شده است، رانندگی کند، به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در مواد فوق محکوم خواهد شد. دادگاه می‌تواند علاوه بر مجازات فوق مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی یا تصدی وسایل موتوری محروم کند.
همچنین بر اساس ماده ۷۱۹، هر گاه مصدوم احتیاج به کمک فوری داشته و راننده با وجود امکان رساندن مصدوم به مراکز درمانی یا استمداد از مأموران انتظامی از این کار خودداری کند یا به منظور فرار از تعقیب، محل حادثه را ترک و مصدوم را رها کند، حسب مورد به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در مواد ۷۱۴، ۷۱۵ و ۷۱۶ محکوم خواهد شد. دادگاه نمی‌تواند در مورد این ماده کیفیت مخففه اعمال کند.
سایر جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
گذشته از جنایات، جرایم دیگری نیز وجود دارد که ناشی از تخلفات رانندگی است. تیم مشاوره حقوقی اوستا در همین راستا اهم این جرایم در مواد ۷۲۰ تا ۷۲۴ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) ذکر شده است.
- دست‌کاری در پلاک و مشخصات وسیله نقلیه که به موجب ماده ۷۲۰ این قانون، مرتکب به مجازات حبس از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
- اوراق کردن بدون مجوز وسیله نقلیه موتوری، که به موجب ماده ۷۲۱ مرتکب به مجازات حبس از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
- گزارش نکردن سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه یا پلاک آن، که به موجب ماده ۷۲۲ مرتکب به جریمه نقدی از پانصد هزار تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد. این جرم منوط به اطلاع از سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه است.
- رانندگی یا تصدی بدون گواهینامه مخصوص، که به موجب ماده ۷۲۳ فرد مرتکب به مجازات حبس تا دو ماه یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال در مرتبه نخست و در صورت تکرار به مجازات حبس از دو تا شش ماه محکوم می‌شود. این جرم از جرایم عمدی بوده و نیازمند علم و عمد است و معاونت در آن جرم بوده و به استناد ماده ۷۲۶ به حداقل مجازات محکوم خواهد شد. البته اگر جرم مزبور منتهی به ارتکاب جنایت ناشی از تخلف رانندگی شود (ماده ۷۱۴ و ۷۱۷)، معاون در این جرم مجازات نخواهد شد مگر اینکه به گونه‌ای باشد که معاون، سبب اقوی از مباشر ( راننده یا متصدی) باشد.
دست‌کاری در دستگاه ثبت سرعت وسیله نقلیه و استفاده آگاهانه از آن وسیله نقلیه، که به موجب ماده ۷۲۴ به مجازات حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال یا هر دو در مرتبه نخست و در صورت تکرار به دو تا ۶ ماه حبس محکوم می‌شود. این جرم در صورتی واقع می‌شود که تغییر و دست‌کاری عمدی و از سوی خود راننده باشد.
